Πώς μπορούν οι δήμοι να είναι δικαιούχοι
του Ράλλη Γκέκα*
Το Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» στο νέο ΕΣΠΑ, αποτελεί ουσιαστικά τη συνένωση των τομεακών προγραμμάτων του Υπουργείου Εργασίας και Παιδείας, στο τρέχον ΕΣΠΑ. Είναι φανερό ότι από αυτό το πρόγραμμα θα χρηματοδοτηθεί το μεγαλύτερο μέρος των κοινωνικών δαπανών, γεγονός που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, κυρίως για τρεις λόγους:
- Είναι γεγονός ότι το μεγάλο βάρος της πολιτικής κοινωνικής συνοχής στην κρίση, σήκωσαν και σηκώνουν οι δήμοι,
- Η όποια επιτυχία του προγράμματος οφείλεται κατά κύριο λόγο στους ΟΤΑ. Τα προγράμματα που διαχειρίστηκαν πλησίασαν το 100% της απορροφητικότητας και είναι γνωστό ότι σε κάθε περίπτωση που η Γενική Γραμματεία ΕΣΠΑ χρειάστηκε, για διάφορους λόγους, άμεσες λύσεις κατέφυγε στην ΤΑ, η οποία έδρασε αποτελεσματικά.
- Στα κοινωνικά τους προγράμματα οι δήμοι δεν περιορίστηκαν μόνο στα κονδύλια του ΕΣΠΑ, αλλά τα πολλαπλασίασαν. Χρηματοδότησαν πολλές κοινωνικές υπηρεσίες με ίδια έσοδα και κινητοποίησαν και μόχλευσαν κεφάλαια από τον ιδιωτικό τομέα, όπως στην περίπτωση των παιδικών σταθμών και της συνεργασίας με το ίδρυμα «Σ. Νιάρχου».
Στόχος του Επιχειρησιακού Προγράμματος
Στόχος του Ε.Π. είναι η μείωση της ανεργίας και η δυναμική ανέλιξη της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας, με εστίαση στη δημιουργία ποιοτικών δυνατοτήτων εκπαίδευσης, αναβάθμισης δεξιοτήτων και βιώσιμης απασχόλησης για όλους και γνώμονα την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.
Το Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» εντάσσεται στον αναπτυξιακό σχεδιασμό του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020 και καλείται να αντιμετωπίσει τις πλέον αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης και της ύφεσης, την ανεργία και τη φτώχεια.
Ανάγκες που καλείται να καλύψει
Το ΕΠ «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» 2014-2020 καλείται να σχεδιάσει και να υλοποιήσει σειρά παρεμβάσεων, οι οποίες να καλύψουν άμεσα και αποτελεσματικά τις βασικές αναπτυξιακές ανάγκες του τομέα της απασχόλησης και της εκπαίδευσης / δια βίου μάθησης. Οι ανάγκες αυτές είναι:
1. Λήψη άμεσων, βραχυπρόθεσμων μέτρων καταπολέμησης της ανεργίας και ενίσχυση της απασχόλησης για το σύνολο του εργατικού δυναμικού σε όλες τις Περιφέρειες της χώρας, με ιδιαίτερη έμφαση σε ειδικές ομάδες με μεγάλα ποσοστά ανεργίας, (μακροχρόνια άνεργοι, άνεργοι που ανήκουν σε νοικοκυριά ανέργων).
2. Ανάπτυξη των γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, με στόχο την ένταξη τους στην αγορά εργασίας, ιδίως όσον αφορά άτομα με χαμηλά τυπικά προσόντα.
3. Μείωση της ανεργίας των νέων 15 έως 29 ετών, με τη διευκόλυνση της εισόδου στην αγορά εργασίας και την ενίσχυση των δεξιοτήτων τους.
4. Συμφιλίωση της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής.
5. Εκσυγχρονισμός και περαιτέρω ενίσχυση των θεσμών της αγοράς εργασίας.
6. Ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της κοινωνικής ένταξης ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, μέσω και της προώθησης της κοινωνικής οικονομίας.
7. Συνέχιση και υποστήριξη των συστημικών μεταρρυθμίσεων – Αναβάθμιση όλων των παραγόντων της εκπαίδευσης, εφαρμογή των νέων τεχνολογιών και διασφάλιση της ποιότητας σε όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας.
8. Καταπολέμηση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου.
9. Προώθηση της έγκαιρης ολοκλήρωσης των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
10. Ενίσχυση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μέσω της προώθησης της έρευνας και της καινοτομίας και της ενδυνάμωσης του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού
11. Ενδυνάμωση των δεσμών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας και τον επιχειρηματικό κόσμο.
12. Αναβάθμιση και διασύνδεση των συστημάτων Τεχνικο – επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης με την αγορά εργασίας.
13. Αναβάθμιση του συστήματος διά βίου μάθησης και αύξηση της συμμετοχής σε αυτήν.
Οι άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος
Η στρατηγική στόχευση και η κάλυψη των παραπάνω αναγκών θα υλοποιηθούν μέσω τεσσάρων (4) Αξόνων Προτεραιότητας (Α.Π.), πλέον του Άξονα της Τεχνικής Βοήθειας του Προγράμματος, οι οποίοι περιλαμβάνουν δράσεις απόλυτα εναρμονισμένες με τους Θεματικούς στόχους 8, 9 και 10 του Κανονισμού ΕΚΤ για τη Προγραμματική Περίοδο 2014-2020:
v Α.Π.1 Βελτίωση Προοπτικών Απασχόλησης και Ανάπτυξης Δεξιοτήτων Ανθρώπινου Δυναμικού.
v Α.Π.2 Διευκόλυνση της Πρόσβασης στην Απασχόληση των Νέων έως 29 ετών.
v Α.Π.3 Βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος και ενίσχυση της έρευνας και καινοτομίας.
v Α.Π.4 Ανάπτυξη της Διά Βίου Μάθησης και Βελτίωση της Συνάφειας μεταξύ εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας και
v Α.Π 5 Τεχνική Υποστήριξη Εφαρμογής ΕΠ
Προϋπολογισμός
Η Κοινοτική Συνδρομή ΕΚΤ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) ανέρχεται σε 1.933.409.508,56€. Επιπλέον, το Ε.Π περιλαμβάνει το ειδικό κονδύλι για την Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων, το οποίο ανέρχεται σε 171.517.029,00€. Κατά συνέπεια η συνολική υποστήριξη της Ένωσης διαμορφώνεται σε 2.104.926.537,56€.
Επενδυτικές προτεραιότητες και συμμετοχή τους στον προϋπολογισμό
Πρώτη (1η) με σημαντικό μερίδιο της συνολικής κοινοτικής χρηματοδότησης του, ήτοι ποσοστό 25,49% και 440 εκ. € περίπου της συνολικής κοινοτικής συνδρομής κατανέμεται στη χρηματοδότηση των παρεμβάσεων της Επενδυτικής Προτεραιότητας «Πρόσβαση στην Απασχόληση για αναζητούντες θέση εργασίας και οικονομικά μη ενεργά άτομα, συμπεριλαμβανομένων και των μακροχρόνια ανέργων και των ατόμων που έχουν αποκοπεί επί μακρόν από την αγορά εργασίας, μέσω επίσης τοπικών πρωτοβουλιών για την απασχόληση και υποστήριξη της κινητικότητας των εργαζομένων».
Δεύτερη (2η) σε χρηματοδοτική βαρύτητα κατατάσσεται η Επενδυτική Προτεραιότητα«Μείωση και αποτροπή της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και προαγωγή της ισότιμης πρόσβασης σε καλής ποιότητας προσχολική, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένων δυνατοτήτων τυπικής, άτυπης μη τυπικής μάθησης για την επανένταξη στην εκπαίδευση και κατάρτιση» με ποσοστό 18,57% της συνολικής κοινοτικής συνδρομής και 320,6 εκ. € περίπου του Επιχειρησιακού Προγράμματος. Οι παρεμβάσεις της Επενδυτικής Προτεραιότητας αυτής στοχεύουν πρωτίστως στην αντιμετώπιση του φαινομένου της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και στηνπροαγωγή της προσχολικής, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Τρίτη (3η) σε χρηματοδοτική βαρύτητα κατατάσσεται η Επενδυτική Προτεραιότητα«Βελτίωση της συνάφειας των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης με την αγορά εργασίας, τη διευκόλυνση της μετάβασης από την εκπαίδευση στη εργασία και της βελτίωσης των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης και της ποιότητάς τους, μεταξύ άλλων μέσω μηχανισμών πρόβλεψης των αναγκών σε δεξιότητες, την προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών και την καθιέρωση και ανάπτυξη συστημάτων μάθησης με βάση την εργασία, συμπεριλαμβανομένων διττών συστημάτων μάθησης και μαθητείας», με ποσοστό 15,87% και 273,9 εκ. € περίπου της συνολικής κοινοτικής συνδρομής του Επιχειρησιακού Προγράμματος. Οι παρεμβάσεις της Επενδυτικής Προτεραιότητας αυτής στοχεύουν στην ενίσχυση και τη βελτίωση της συνάφειας των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης με την αγορά εργασίας. Ειδικότερος, στόχος είναι η αύξηση της ελκυστικότητας της τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και της αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης με την αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών και την εφαρμογή του δυϊκού συστήματος μαθητείας.
Τέταρτη (4η) σε χρηματοδοτική βαρύτητα κατατάσσεται η Επενδυτική Προτεραιότητα«Βελτίωση της ποιότητας, της αποτελεσματικότητας και της πρόσβασης στην τριτοβάθμια και ισοδύναμη με αυτήν εκπαίδευση, με σκοπό την βελτίωση των επιπέδων φοίτησης και επιτυχίας, ειδικά για μειονεκτούντα άτομα» με ποσοστό 14,85% και 256,3 εκ. € περίπου της συνολικής κοινοτικής συνδρομής του Επιχειρησιακού Προγράμματος. Οι παρεμβάσεις αυτής της Επενδυτικής Προτεραιότητας στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας, της αποτελεσματικότητας και της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Πέμπτη (5η) σε χρηματοδοτική βαρύτητα κατατάσσεται η Επενδυτική Προτεραιότητα«Ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών σε όλους τους τομείς, μεταξύ άλλων όσον αφορά στην πρόσβαση στην απασχόληση, την εξέλιξη της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, τη συμφιλίωση της επαγγελματικής και της ιδιωτικής ζωής και την προώθηση της ίσης αμοιβής για ίση εργασία», με ποσοστό 14,67% και 253 εκ. € της συνολικής κοινοτικής συνδρομής του Επιχειρησιακού Προγράμματος.
Οι παραπάνω πέντε (5) επενδυτικές προτεραιότητες συγκεντρώνουν τα ελάχιστα απαιτούμενα ποσοστά συγκέντρωσης της Κοινοτικής Συνδρομής ανά κατηγορία Περιφερειών. Συγκεκριμένα, στις Περισσότερο Αναπτυγμένες Περιφέρειες το συνολικό ποσό που συγκεντρώνεται αντιστοιχεί σε ποσοστό 91% του συνόλου των κοινοτικών πόρων της κατηγορίας αυτής, στις Περιφέρειες σε Μετάβαση σε 89%, ενώ στις Λιγότερο Ανεπτυγμένες επίσης σε ποσοστό 89%.
Στις λοιπές επιλεγμένες Επενδυτικές Προτεραιότητες του Επιχειρησιακού Προγράμματος, ήτοι στην Επενδυτική Προτεραιότητα «Εκσυγχρονισμός και ενίσχυση των θεσμών της αγοράς εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειών για τη βελτίωση της διακρατικής κινητικότητας των εργαζομένων», στην Επενδυτική Προτεραιότητα «Προώθηση της κοινωνικής οικονομίας και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας» και στην Επενδυτική Προτεραιότητα «Βελτίωση της ίσης πρόσβασης στη διά βίου μάθηση για όλες τις ηλικιακές ομάδες σε τυπική, άτυπη και μη τυπική μορφή, την αναβάθμιση των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων του εργατικού δυναμικού και την προώθηση ευέλικτων δυνατοτήτων μάθησης, μεταξύ άλλων μέσω του επαγγελματικού προσανατολισμού και της αναγνώρισης των αποκτώμενων ικανοτήτων» διατίθενται το υπόλοιπο ποσό της κοινοτικής συνδρομής του Προγράμματος, ήτοι 182 εκ. € περίπου.
Τμήμα των πόρων του Ε.Π θα διατεθεί στους κοινωνικούς εταίρους, με στόχο την ανάπτυξη ικανοτήτων, με τη μορφή κατάρτισης, μέτρων δικτύωσης και ενίσχυσης του κοινωνικού διαλόγου, καθώς και σε δραστηριότητες που αναλαμβάνονται από κοινού από τους κοινωνικούς εταίρους. Οι δράσεις αυτές θα συμβάλλουν στην περαιτέρω ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας των κοινωνικών εταίρων.
Τρόπος εκταμίευσης
Βασική επιδίωξη είναι η υλοποίηση των δράσεων που περιλαμβάνονται στο Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» 2014-2020, να είναι κατά βάση εμπροσθοβαρής, δηλαδή να υλοποιηθούν κατά προτεραιότητα οι δράσεις εκείνες που θα ανακουφίσουν άμεσα το τμήμα εκείνο της κοινωνίας, το οποίο έχει πληγεί έντονα από την κρίση (μακροχρόνια άνεργοι, άνεργοι-μέλη νοικοκυριών ανέργων, νέοι).
Επενδυτικές πρωτοβουλίες που οι δήμοι εμφανίζονται ως πιθανοί δικαιούχοι
Οι δήμοι ονοματίζονται, από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, ως πιθανοί δικαιούχοι μόνο στην Επενδυτική Πρωτοβουλία «Πρόσβαση στην Απασχόληση για αναζητούντες θέση εργασίας και οικονομικά μη ενεργά άτομα, συμπεριλαμβανομένων και των μακροχρόνια ανέργων και των ατόμων που έχουν αποκοπεί επί μακρόν από την αγορά εργασίας, μέσω επίσης τοπικών πρωτοβουλιών για την απασχόληση και υποστήριξη της κινητικότητας των εργαζομένων»..
Παρόμοια, τα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης των δήμων έχουν πιθανότητες να ενταχθούν στον ειδικό στόχο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Αύξηση της ποιότητας και της ελκυστικότητας της δια βίου μάθησης και της συμμετοχής σε αυτή του πληθυσμού (16 – 66+ ετών), με πιστοποίηση προσόντων και διασύνδεση τυπικής, μη τυπικής και άτυπης μάθησης».
Έμμεσα οι δήμοι, μέσω του ΥπΕς – ΕΕΤΑΑ, εμφανίζονται ως δικαιούχοι στην Επενδυτική Προτεραιότητα «Ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών σε όλους τους τομείς, μεταξύ άλλων όσον αφορά στην πρόσβαση στην απασχόληση, την εξέλιξη της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, τη συμφιλίωση της επαγγελματικής και της ιδιωτικής ζωής και την προώθηση της ίσης αμοιβής για ίση εργασία».
Σημειώνεται ότι όπως επισημάνθηκε προηγούμενα η Επενδυτική αυτή Προτεραιότητα έχει συνολικό προϋπολογισμό 253 εκ. €, όταν μόνο για το ακαδημαϊκό έτος 2014-2015 ο προϋπολογισμός για το πρόγραμμα παιδικών κλπ σταθμών είναι περίπου 200 εκ. €. Ανάλογη επενδυτική προτεραιότητα υπάρχει και στα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ) που θα συμπληρώνουν τα αναγκαία κονδύλια. Ο ακριβής τρόπος κατανομής της χρηματοδότησης μεταξύ τομεακού ΕΠ και ΠΕΠ δεν έχει ακόμα καθοριστεί. Από ότι φαίνεται τα ΠΕΠ θα αναλάβουν τη χρηματοδότηση στο κομμάτι της Επενδυτικής Πρωτοβουλίας που εντάσσεται στο πλαίσιο καταπολέμησης της φτώχειας.
Έμμεσα θα μπορούσαν οι δήμοι να συμμετάσχουν και στην Επενδυτική Προτεραιότητα«Προώθηση της κοινωνικής οικονομίας και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας», αφού ουσιαστικά αποτελούν τους βασικούς εταίρους της κοινωνικής επιχειρηματικότητας.
Τέλος οι κοινωνικοί εταίροι εμφανίζονται ως πιθανοί δικαιούχοι σε Επενδυτικές Πρωτοβουλίες όπως είναι, ο «Εκσυγχρονισμός και ενίσχυση των θεσμών της αγοράς εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειών για τη βελτίωση της διακρατικής κινητικότητας των εργαζομένων» ή «Βελτίωση της ίσης πρόσβασης στη διά βίου μάθηση για όλες τις ηλικιακές ομάδες σε τυπική, άτυπη και μη τυπική μορφή, την αναβάθμιση των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων του εργατικού δυναμικού και την προώθηση ευέλικτων δυνατοτήτων μάθησης, μεταξύ άλλων μέσω του επαγγελματικού προσανατολισμού και της αναγνώρισης των αποκτώμενων ικανοτήτων». Σε αυτές τις Επενδυτικές Προτεραιότητες θα μπορούσε η ΤΑ να συμμετάσχει. Το πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι στον κατάλογο των κοινωνικών εταίρων, έτσι όπως έχει συνταχθεί από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα δεν συγκαταλέγονται οι δήμοι.
Παρατηρήσεις.
Προκαλεί κατάπληξη ότι οι δήμοι εμφανίζονται άμεσα ως πιθανοί δικαιούχοι σε μία επενδυτική Προτεραιότητα και έμμεσα σε μία άλλη. Ιδιαίτερα σε αυτό το πρόγραμμα που φύση και θέση τους ανήκει. Για άλλη μία φορά ο δάκτυλος του συγκεντρωτισμού εμφανίζεται προκλητικός, αγνοώντας τις διεθνείς εξελίξεις (βλέπε πως η Δανία και η Ιρλανδία αύξησαν την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών υποστήριξης της απασχόλησης μέσω της αποκέντρωσης) αλλά και τη πρόσφατη ιστορία και τα αποτελέσματα του ΕΣΠΑ.
Σίγουρα η ΤΑ και τα συλλογικά της όργανα έχουν πολύ δουλειά, αλλά είμαι βέβαιος ότι πολύ σύντομα, το κεντρικό κράτος, θα καταφύγει πάλι στις δυνατότητες απορρόφησης της ΤΑ για να μπορέσουν να καλυφθούν οι εθνικοί στόχοι και δεσμεύσεις.
*Ράλλης Γκέκας
Δρ. Οικονομικών ΟΤΑ
http://www.localit.gr/, 16/9/2014
