Η τρόικα θεωρεί τα εργασιακά αναγκαίο κρίκο του σχεδίου της. ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΠΥΡΗΝΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΩΝ ΜΙΣΘΩΝ

Συνέντευξη με τον καθηγητή Γιάννη Κουζή

Τα ερ­γα­σια­κά, με τη μορ­φή προ­τά­σεων α­κραία α­ντερ­γα­τι­κών, βρί­σκο­νται πά­ντο­τε στο τρα­πέ­ζι των συ­ζη­τή­σεων κυ­βέρ­νη­σης και τρόι­κας, με την πρώτη να κά­νει α­πλώς τε­χνη­τή κα­θυ­στέ­ρη­ση και τη δεύ­τε­ρη να ε­πι­κα­λεί­ται τις υ­πάρ­χου­σες προ­συμ­φω­νίες και, κυ­ρίως, την α­λή­θεια των νεοφιλελεύθερων πραγ­μά­τω­ν: το ερ­γα­σια­κό «κό­στος» πρέ­πει να μειω­θεί κι άλ­λο, κι αυ­τό να κα­τα­χω­ρη­θεί θε­σμι­κά για το μέλ­λον, δεν αρ­κούν μό­νο οι πε­ρι­κο­πές στα δη­μο­σιο­νο­μι­κά... Ο κα­θη­γη­τής Γιάν­νης Κου­ζής, ειδι­κός στις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις, στη συ­νέ­ντευ­ξή του στην «Επο­χή» α­να­λύει ό­λα τα 

πα­ρα­πά­νω και μας βο­η­θά­ει να δού­με και ό­σα ε­πι­με­λώς κρύ­βο­νται στο ε­πι­κοι­νω­νια­κό νέφος μιας δή­θεν «σκλη­ρής δια­πραγ­μά­τευ­σης». 

H τρόι­κα αυ­τή τη φο­ρά ε­πέ­μει­νε πο­λύ πε­ρισ­σό­τε­ρο στα ερ­γα­σια­κά, στο χώ­ρο των συλ­λο­γι­κών ε­λευ­θε­ριών και του συν­δι­κα­λι­σμού. Ήταν με τα μά­τια στραμ­μέ­να πε­ρισ­σό­τε­ρο στο μέλ­λον ή στο τώ­ρα;

H τρόι­κα, σε συ­νερ­γα­σία με ελ­λη­νι­κούς και, κυ­ρίως, διε­θνείς ι­σχυ­ρούς οι­κο­νο­μι­κούς κύ­κλους, 

εκ­δη­λώ­νει με στα­θε­ρό­τη­τα την προ­τί­μη­σή της σε πα­ρεμ­βά­σεις στις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις ε­πι­χει­ρώ­ντας 

α­να­τρο­πές στο πε­δίο των α­το­μι­κών και των συλ­λο­γι­κών ερ­γα­σια­κών σχέ­σεων. Άλλω­στε, οι αλ­λα­γές στις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις, ως α­να­γκαία συν­θή­κη των νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων δο­ξα­σιών για την ε­πί­τευ­ξη της μέ­γι­στης δυ­να­τής κερ­δο­φο­ρίας του κε­φα­λαίου, περ­νούν μέ­σα α­πό τη «με­ταρ­ρύθ­μι­ση» του ερ­γα­τι­κού δι­καίου αλ­λοιώ­νο­ντας, και α­πο­ρυθ­μί­ζο­ντας το πε­ριε­χό­με­νο των βα­σι­κών πη­γών του, ό­πως εί­ναι η 

ερ­γα­τι­κή νο­μο­θε­σία και οι συλ­λο­γι­κές συμ­βά­σεις. Η α­πορ­ρύθ­μι­ση, μά­λι­στα, του συ­στή­μα­τος των 

συλ­λο­γι­κών δια­πραγ­μα­τεύ­σεων, ε­κτός α­πό την κα­θο­ρι­στι­κή της ε­πί­δρα­ση στις α­το­μι­κές ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις, πα­ρεμ­βαί­νει στον πυ­ρή­να δια­μόρ­φω­σης του ερ­γα­σια­κού «κό­στους», στο ε­πί­πε­δο των 

μι­σθών με πολ­λα­πλές πα­ρε­νέρ­γειες στην α­γο­ρά ερ­γα­σίας. Η α­πο­διάρ­θρω­ση των συλ­λο­γι­κών 

συμ­βάσεων συ­νι­στά ευ­θεία βο­λή α­πέ­να­ντι στα συν­δι­κά­τα που τις υ­πο­γρά­φουν, α­πο­δυ­να­μώ­νει το ρόλο τους και προ­ε­τοι­μά­ζει το έ­δα­φος για την ε­πί­τευ­ξη του στρα­τη­γι­κού στό­χου των νεοφιλελεύθερων, που εί­ναι η πλή­ρης ε­ξα­το­μί­κευ­ση των ερ­γα­σια­κών σχέ­σεων. Το σχέ­διο αυ­τό έ­χει ή­δη προ πολ­λού τε­θεί σε ε­φαρ­μο­γή με στα­δια­κό και συ­στη­μα­τι­κό τρό­πο α­πό τις αρ­χές της δε­κα­ε­τίας του ’90 στην Ελλά­δα α­κο­λου­θώ­ντας την α­ντί­στοι­χη διε­θνή ε­μπει­ρία και βρί­σκει πρό­σφο­ρο έ­δα­φος για την ο­ρι­στι­κή ε­πι­βο­λή του με α­φορ­μή και άλ­λο­θι την κρί­ση. Με τα μέ­χρι τώ­ρα μέ­τρα, άλ­λω­στε, του πρώ­του και του δευ­τέ­ρου μνη­μο­νίου α­πο­διαρ­θρώ­θη­καν οι συλ­λο­γι­κές συμ­βά­σεις, πε­ριο­ρί­στη­κε η προ­στα­σία του ερ­γα­ζό­με­νου α­πό τις α­πο­λύ­σεις, εν­θαρ­ρύν­θη­κε πε­ραι­τέ­ρω η πα­ρου­σία μιας 

ποι­κι­λίας μορ­φών ευέ­λι­κτης και ε­πι­σφα­λούς ερ­γα­σίας σε βά­ρος της πλή­ρους και στα­θε­ρής α­πα­σχό­λη­σης και, τέ­λος, ε­πι­χει­ρή­θη­κε η σύ­γκλι­ση του ερ­γα­σια­κού κα­θε­στώ­τος στον ι­διω­τι­κό το­μέα με 

ό­ρους συ­νο­λι­κής υ­πο­βάθ­μι­σης.

Ποια εί­ναι τα ζη­τή­μα­τα που έ­θε­σα­ν; Ανα­φέρ­θη­κε ό­τι ε­μπε­ριέ­χο­νταν στο δεύ­τε­ρο μνη­μό­νιο, τον 

Φε­βρουά­ριο. Σε τι διέ­φε­ραν τώ­ρα; Τι ή­θε­λε να προω­θή­σει η, ε­νιαία σ’ αυ­τό το θέ­μα, τρόι­κα;

Με την υ­πο­γρα­φή του δευ­τέ­ρου μνη­μο­νίου τον Φε­βρουά­ριο, ό­πως α­κρι­βώς συ­νέ­βη και με το πρώ­το, ε­κτός α­πό τα μέ­τρα ε­φαρ­μο­γής που υιο­θε­τή­θη­καν, συμ­φω­νή­θη­κε και έ­να γε­νι­κό πλαί­σιο μέ­τρων που θα υ­λο­ποιού­νταν στην συ­νέ­χεια, κα­τά στά­δια και στη διάρ­κεια ι­σχύος της δα­νεια­κής σύμ­βα­σης. Αυ­τά τα μέ­τρα σή­με­ρα ε­ξει­δι­κεύο­νται ώ­στε να πά­ρουν τον χα­ρα­κτή­ρα νο­μο­θε­τι­κών ρυθ­μί­σεων. Εδώ 

 υ­πά­γο­νται οι μειώ­σεις προ­σω­πι­κού στον δη­μό­σιο το­μέα κα­τά 15.000 μέ­χρι τέ­λους του 2012 και κα­τά 150.000 μέ­χρι το 2015. Επί­σης, έ­χει ή­δη υ­πο­γρα­φεί ο ε­πα­να­κα­θο­ρι­σμός του γε­νι­κού κα­τώ­τα­του 

μι­σθού με νο­μο­θε­τι­κή πα­ρέμ­βα­ση σε πε­ρί­πτω­ση α­πο­τυ­χίας των συν­δι­κά­των και των ερ­γο­δο­τών να 

συ­ναι­νέ­σουν στην ει­σο­δη­μα­τι­κή πο­λι­τι­κή της κυ­βέρ­νη­σης. Ακό­μη, συμ­φω­νή­θη­καν, με­τα­ξύ άλ­λων, ως ά­ξο­νες νέων ρυθ­μί­σεων οι α­πο­ζη­μιώ­σεις α­πό­λυ­σης, η ε­λα­στι­κό­τη­τα του χρό­νου ερ­γα­σίας και οι α­μοι­βές των υ­πε­ρω­ριών. Όλα αυ­τά, λοι­πόν, έ­χουν συμ­φω­νη­θεί και ε­πα­νέρ­χο­νται με συ­γκε­κρι­μέ­νους ό­ρους ε­φαρ­μο­γής.

Πού εί­ναι η δια­φο­ρά α­νά­με­σα στα συμ­φω­νη­θέ­ντα και στις νέες προ­τά­σεις της τρόι­κας;

Αν βά­λει κα­νείς στην ά­κρη το πρό­βλη­μα με­τά­φρα­σης α­νά­με­σα στο αγ­γλι­κό και στο ελ­λη­νι­κό κεί­με­νο α­να­φο­ρι­κά με τα ε­πι­δό­μα­τα πο­λυε­τίας και τη σχε­τι­κή συ­ζή­τη­ση (πά­γω­μα ή κα­τάρ­γη­ση), προ­σω­πι­κά δεν βλέ­πω δια­φο­ρές. Για­τί ό­ταν γνω­ρί­ζεις το ι­σχύον πλαί­σιο σε έ­να πε­δίο (πχ. α­πο­λύ­σεις) και 

συμ­φω­νείς για νέες ρυθ­μί­σεις εί­ναι εύ­λο­γο να α­να­μέ­νεις τα α­μέ­σως ε­πό­με­να βή­μα­τα α­πορ­ρύθ­μι­σης με βά­ση και τις α­κο­λου­θού­με­νες πρα­κτι­κές στο διε­θνή χώ­ρο. Ακό­μη και στο θέ­μα των πο­λυε­τιών που ρυθ­μί­ζο­νται μό­νο με συλ­λο­γι­κές συμ­βά­σεις, ε­φό­σον πλέ­ον οι κα­τώ­τα­τοι μι­σθοί θα κα­θο­ρί­ζο­νται με νό­μο, α­νοί­γουν πε­ρι­θώ­ρια κα­τάρ­γη­σης των πο­λυε­τιών και ω­ρι­μάν­σεων σύμ­φω­να, άλ­λω­στε, και με το αγ­γλι­κό κεί­με­νο. Ως εκ τού­του η ε­νιαία στά­ση της τρόι­κας συ­νί­στα­ται στην α­νά­γκη τή­ρη­σης των συμ­φω­νη­θέ­ντων, ε­νώ μπο­ρεί να υ­πάρ­χουν ε­πι­μέ­ρους δια­φο­ρο­ποιή­σεις ως προς τη δο­σο­λο­γία απορρύθμι­σης των προ­τει­νό­με­νων μέ­τρων. Στα δύο χρό­νια μνη­μο­νίου, μου δί­νε­ται προ­σω­πι­κά η 

αί­σθη­ση πως, α­πό την τρι­με­ρή σύν­θε­ση της τρόι­κας, οι δύο ευ­ρω­παϊκοί θε­σμοί εί­ναι πε­ρισ­σό­τε­ρο πιε­στι­κοί για αλ­λα­γές στην α­γο­ρά ερ­γα­σίας α­πό το ΔΝΤ.

Τα άλ­λα συ­ζη­τού­με­να μέ­τρα;

Μ’ αυ­τά θε­με­λιώ­νε­ται η πε­ραι­τέ­ρω διευ­κό­λυν­ση των α­πο­λύ­σεων, σε πε­ρίο­δο συ­νε­χούς διό­γκω­σης της α­νερ­γίας και σε μια χώ­ρα με ελ­λειμ­μα­τι­κό­τα­το σύ­στη­μα ε­πι­δό­τη­σής της. Αυ­τό φαί­νε­ται να συντελεί­ται μέ­σω μορ­φών μείω­σης των α­πο­ζη­μιώ­σεων και του χρό­νου προ­ει­δο­ποίη­σης, δια­δι­κα­σίας που συ­νε­πά­γε­ται ε­πί­σης μειω­μέ­νο κό­στος α­πο­λύ­σεων. Όσο για τη γε­νι­κευ­μέ­νη χρή­ση του ε­ξαή­με­ρου αυ­τή πα­ρα­πέ­μπει στην ε­λα­στι­κή διευ­θέ­τη­ση των ω­ρα­ρίων ώ­στε αυ­τά να αυ­ξο­μειώ­νο­νται σε η­με­ρή­σια και ε­βδο­μα­διαία βά­ση με δια­τή­ρη­ση της ί­διας α­μοι­βής αλ­λά και α­πο­φυ­γή των προ­σαυ­ξή­σεων στους μι­σθούς α­πό την υ­πέρ­βα­ση των ω­ρα­ρίων (α­πό 20%-80% για υ­πε­ρερ­γα­σία και υ­πε­ρω­ρίες και κα­τά 30% για ε­ξαή­με­ρη ερ­γα­σία).

Η τρόι­κα μή­πως ε­πι­μέ­νει στα ερ­γα­σια­κά και δια­πραγ­μα­τεύε­ται να πά­ρει το μεί­ζον στα δη­μο­σιο­νο­μι­κά;

Εί­ναι γνω­στή η ε­πι­κοι­νω­νια­κή τα­κτι­κή της σκλη­ρής δια­πραγ­μά­τευ­σης α­κό­μη και ό­ταν δεν υ­πάρ­χει, ου­σια­στι­κά, δια­πραγ­μά­τευ­ση. Συ­νή­θως, πα­ρου­σιά­ζε­ται έ­ντε­χνα δρα­μα­τι­κό­τε­ρη η αρ­χι­κή ει­κό­να για να φα­νεί ως ε­πι­τυ­χία και πε­ρισ­σό­τε­ρη εύ­πε­πτη η τε­λι­κή έκ­βα­ση. Η ου­σία, πά­ντως, εί­ναι πως με­τά α­πό αυ­τά που έ­χουν προ­η­γη­θεί κα­τά την τε­λευ­ταία διε­τία, δεν υ­πάρ­χει μέ­τρο α­πό τα ό­σα συ­ζη­τού­νται που να μην εί­ναι ι­διαί­τε­ρα ε­παχ­θές για τους ερ­γα­ζό­με­νους.

Πώς θα κα­θο­ρί­ζε­ται πλέ­ον ο κα­τώ­τα­τος μι­σθός; Ου­σια­στι­κά παύουν οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις μεταξύ Γ.Σ.Ε.Ε. και ερ­γο­δο­τών, και σε συν­δυα­σμό με το τέ­λος της με­τε­νέρ­γειας της Εθνι­κής Συλλογι­κής Σύμ­βα­σης Εργα­σίας (λή­γει την 1/4/2013) φαί­νε­ται να δια­μορ­φώ­νει μια νέα και πο­λύ δυ­σμε­νέ­στε­ρη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα για τις δυ­νά­μεις της ερ­γα­σίας. Σε άλ­λες χώ­ρες έ­χει ή­δη γί­νει αυτό; Ο κ. Βρού­τσης, μί­λη­σε για «ευ­ρω­παϊκό κε­κτη­μέ­νο».

Η ου­σια­στι­κή κα­τάρ­γη­ση της ε­θνι­κής γε­νι­κής συλ­λο­γι­κής σύμ­βα­σης, μέ­σα α­πό τον κα­θο­ρι­σμό του γε­νι­κού κα­τώ­τα­του μι­σθού με νό­μο - αυ­τό εί­ναι στο τρα­πέ­ζι - α­πο­σκο­πεί στον α­πό­λυ­το κρα­τι­κό 

έ­λεγχο του τρό­που δια­μόρ­φω­σης των μι­σθών. Η ε­πί­κλη­ση του ευ­ρω­παϊκού κε­κτη­μέ­νου δεν μπο­ρεί να ερ­μη­νεύε­ται με την α­πο­κα­θή­λω­ση της έν­νοιας των συλ­λο­γι­κών συμ­βά­σεων. Η α­πο­σπα­σμα­τι­κή επι­λο­γή μιας ρύθ­μι­σης που συ­να­ντά­ται διε­θνώς και η α­πο­μό­νω­σή της α­πό τις ευ­ρύ­τε­ρες συν­θή­κες 

υ­πό τις ο­ποίες λει­τουρ­γεί προ­κει­μέ­νου να νο­μι­μο­ποιη­θεί η α­πορ­ρύθ­μι­ση, α­πο­τε­λεί α­πά­τη. Γί­νε­ται επίκληση πως σε ο­ρι­σμέ­νες ευ­ρω­παϊκές χώ­ρες ο κα­τώ­τα­τος μι­σθός προ­κύ­πτει, με πα­ρά­δο­ση πολ­λών δε­κα­ε­τιών, με­τά α­πό νο­μο­θε­τι­κή πα­ρέμ­βα­ση που α­κο­λου­θεί στοι­χειώ­δεις δια­δι­κα­σίες τρι­με­ρούς 

δια­βούλευ­σης. Στην Ευ­ρώ­πη, ό­μως, α­νή­κει και το Βέλ­γιο ό­που, ε­πί­σης, δια­μορ­φώ­νε­ται ο γε­νι­κός 

κα­τώ­τα­τος μι­σθός με συλ­λο­γι­κή σύμ­βα­ση. Ανή­κει και η Γερ­μα­νία και άλ­λες 6 χώ­ρες της Ευ­ρώ­πης των 27 που πα­ρα­δο­σια­κά έ­χουν μό­νο κλα­δι­κούς και ό­χι γε­νι­κούς κα­τώ­τα­τους μι­σθούς. Μή­πως, 

ε­πο­μέ­νως, για να προ­σαρ­μο­σθού­με σε αυ­τού του εί­δους το «ευ­ρω­παϊκό κε­κτη­μέ­νο» πρέ­πει να 

κα­ταρ­γή­σου­με και τον κα­τώ­τα­το μι­σθό; Στην Ελλά­δα, που ο διά­λο­γος χρη­σι­μο­ποιεί­ται ως άλ­λο­θι για την ε­πι­βο­λή ει­λημ­μέ­νων α­πο­φά­σεων, το μέ­τρο ρύθ­μι­σης του κα­τώ­τα­του με νό­μο δεν υ­πα­γο­ρεύε­ται α­πό την α­νά­γκη σύ­γκλι­σης με την Ευ­ρώ­πη, αλ­λά α­πό τον στό­χο πε­ραι­τέ­ρω συ­μπίε­σης του ερ­γα­τι­κού κό­στους.

Ποια εί­ναι τα ως τώ­ρα α­πο­τε­λέ­σμα­τα;

Αυ­τό που μό­λις α­νέ­φε­ρα ε­πι­βε­βαιώ­νε­ται και α­πό το ό­τι σε μια διε­τία οι μέ­σοι πραγ­μα­τι­κοί μι­σθοί στην Ελλά­δα α­πο­κλί­νουν συ­νε­χώς α­πό την Ευ­ρώ­πη των 15 (α­πό 84% του μέ­σου ευ­ρω­παϊκού ό­ρου τώ­ρα εί­ναι 68%) ε­νώ οι κα­τώ­τα­τοι μι­σθοί υ­πο­χω­ρούν α­πό το 60% στο 49% των α­ντί­στοι­χων μι­σθών των χω­ρών πρώ­της τα­χύ­τη­τας της Ένω­σης. Να το­νί­σου­με ό­τι τα μνη­μο­νια­κά μέ­τρα της τε­λευ­ταίας διε­τίας για τους μι­σθούς δεν πε­ριο­ρί­ζο­νται στους κα­τώ­τα­τους. Αντί­θε­τα, έ­νας συν­δυα­σμός μέ­τρων του πρώ­του και του δεύ­τε­ρου μνη­μο­νίου ω­θεί έ­ντε­χνα και τους μέ­σους μι­σθούς προς τα κα­τώ­τα­τα επί­πε­δα, ό­πως η α­να­στο­λή της ε­πέ­κτα­σης ε­φαρ­μο­γής των κλα­δι­κών συμ­βά­σεων στο σύ­νο­λο των εργα­ζο­μέ­νων του κλά­δου, η δυ­να­τό­τη­τα υ­πο­γρα­φής ε­πι­χει­ρη­σια­κών συμ­βά­σεων με δυ­σμε­νέ­στε­ρο περιε­χό­με­νο α­πό το α­ντί­στοι­χο κλα­δι­κό, η νέα με­τε­νέρ­γεια, η α­πο­δό­μη­ση του Ο­ΜΕΔ και ι­διαί­τε­ρα του ρό­λου της διαι­τη­σίας για την ε­πί­λυ­ση των συλ­λο­γι­κών δια­φο­ρών.

Υπάρ­χει γε­νι­κό­τε­ρα πίε­ση για πιο φι­λο­ερ­γο­δο­τι­κή ερ­γα­τι­κή νο­μο­θε­σία στην ΕΕ;

Αυ­τό α­πορ­ρέει α­πό τον πλή­ρη α­σπα­σμό του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού στον ευ­ρω­παϊκό χώ­ρο που επιφυλάσ­σει μια συ­νο­λι­κή α­πορ­ρύθ­μι­ση της ερ­γα­σίας. Ει­δι­κό­τε­ρα, το βίαιο ελ­λη­νι­κό πεί­ρα­μα φαίνεται να α­πο­τε­λεί τον προ­πο­μπό για μια ει­δι­κή οι­κο­νο­μι­κή ζώ­νη στον ευ­ρω­παϊκό νό­το, στο πλαίσιο μεν του ευ­ρώ, αλ­λά με ό­ρους που συ­γκλί­νουν προς την κι­νε­ζο­ποίη­ση της α­γο­ράς ερ­γα­σίας. Η Κί­να, άλλω­στε, εί­ναι μα­κριά και κά­ποιοι την α­να­ζη­τούν στην γει­το­νιά τους…

Συνέντευξη στον Παύλο Δ. Κλαυδιανό, εφημερίδα "Η Εποχή", 21/10/2012