ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΠΟΥ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ
Ανατροπές στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων, αυξήσεις στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, φραγμούς στις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις και απαγόρευση των εθελουσίων εξόδων φέρνει το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο που θα κατατεθεί στη Βουλή μέχρι τέλους Απριλίου και αφού προηγουμένως εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Καθώς στους ασφαλισμένους επικρατεί σύγχυση σχετικά με τις επερχόμενες αλλαγές, το «Χρήμα» παρουσιάζει σήμερα έναν χρήσιμο «οδηγό» σε 7 ερωτήσεις- απαντήσεις.
Ανατροπές στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων, αυξήσεις στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, φραγμούς στις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις και απαγόρευση των εθελουσίων εξόδων φέρνει το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο που θα κατατεθεί στη Βουλή μέχρι τέλους Απριλίου και αφού προηγουμένως εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Καθώς στους ασφαλισμένους επικρατεί σύγχυση σχετικά με τις επερχόμενες αλλαγές, το «Χρήμα» παρουσιάζει σήμερα έναν χρήσιμο «οδηγό» σε 7 ερωτήσεις- απαντήσεις.
1 Ποιες είναι οι αλλαγές που έρχονται στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης;
Η εφαρμογή του Νόμου Πετραλιά από το 2013 (σ.σ. παρ΄ όλο που η κυβέρνηση είχε δεσμευτεί ότι θα τον καταργήσει) θα οδηγήσει σε αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης σε ΙΚΑ, ΔΕΚΟ, τράπεζες και στα ειδικά Ταμεία. Η απόφαση της κυβέρνησης είναι να ισχύσουν ενιαίοι όροι συνταξιοδότησης στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, και αυτοί θα αφορούν όσους και όσες δεν έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα ή δεν το θεμελιώνουν (συμπληρώνοντας τα απαιτούμενα έτη ασφάλισης και το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση) έως τις 31/12/2012. Από την 1/1/ 2013 θα αυξηθούν π.χ. τα όρια ηλικίας για συνταξιοδότηση με 35ετία (από τα 58 στα 60 το 2016 με την προσθήκη ενός 6μηνου κάθε χρόνο), για τα βαρέα (στα 57 από τα 55), τις γυναίκες ασφαλισμένες στον ΟΑΕΕ (στα 60 έως το 2016) και τα όρια για τις μητέρες ανηλίκων (από το 2011 στο ΙΚΑ, για τις ασφαλισμένες πριν από το ΄92, που «πάγωσε» για έναν χρόνο το υπουργείο Εργασίας και για όλες από το 2013).
Όσον αφορά τη Δημόσια Διοίκηση (με άλλο νομοσχέδιο ή τροπολογία του υπουργείου Οικονομικών) από 1.1.2013 θα ισχύσει η σταδιακή εξίσωση των ορίων ηλικίας ανδρών- γυναικών. Με την εξίσωση των ορίων, περίπου 140.000 εργαζόμενες στο Δημόσιο θα είναι πλέον υποχρεωμένες να συνταξιοδοτούνται είτε στα 60, με μειωμένη σύνταξη, είτε στα 65 με πλήρη. Μεγάλες χαμένες θα είναι οι «παλαιές ασφαλισμένες», δηλαδή όσες άρχισαν να εργάζονται την 1η Ιανουαρίου 1983 έως και τις 31 Δεκεμβρίου 1992.
2 Ποιες αλλαγές επέρχονται με τον νέο τρόπο υπολογισμού των συντάξεων;
Κατ΄ αρχάς θα πρέπει να τονιστεί ότι με τον Νόμο 3029 (Νόμο Ρέππα) οι εργαζόμενοι στο Δημόσιο και στα ειδικά Ταμεία (τράπεζες, ΔΕΚΟ) θα υποστούν μείωση των συντάξιμων αποδοχών τους. Ηδη από την 1.1.2008 οι συντάξιμες αποδοχές για την κατηγορία αυτή άρχισαν να μειώνονται ως ποσοστό του μισθού από το 80% στο 70% (μείωση με ρυθμό 1% κατ΄ έτος) μέχρι το 2017. Η μείωση αυτή γίνεται ακόμα μεγαλύτερη, γιατί ο υπολογισμός των συντάξεων θα γίνεται όχι με βάση τον τελευταίο μισθό, αλλά με τον μέσο όρο των μισθών της τελευταίας 5ετίας (-5% περίπου) και χωρίς υπολογισμό δώρων Χριστουγέννων, Πάσχα, επιδομάτων αδείας και τριμήνων (-15% περίπου).
Επίσης με το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας προβλέπεται ότι από το 2018, σε όλα τα ασφαλιστικά ταμεία, για τον υπολογισμό της σύνταξης θα λαμβάνεται υπόψη η καλύτερη δεκαετία, ενώ μέχρι το 2030 ο υπολογισμός θα γίνεται με βάση το σύνολο του ασφαλιστικού βίου. Η βασική σύνταξη θα χορηγείται με 15 έτη υπηρεσίας και με τα σημερινά δεδομένα θα μπορούσε να είναι 360 ευρώ. Το ποσό αυτό θα δικαιούνται και ανασφάλιστοι, εφόσον πληρούν τα εισοδηματικά κριτήρια που θα τεθούν. Εκτός από τη βασική σύνταξη, οι ασφαλισμένοι θα παίρνουν και ένα δεύτερο ποσό που θα αναλογεί στα έτη δουλειάς. Το ποσό αυτό θα υπολογίζεται με διαφορετικούς συντελεστές, οι οποίοι θα αυξάνονται ανά πενταετία και μέχρι τη συμπλήρωση 40 ετών εργασίας. Οι συντελεστές αναπλήρωσης για κάθε χρόνο εργασίας θα κυμαίνονται από 0,8 έως 1,7%, με το τελευταίο ποσοστό να προβλέπεται σε περίπτωση μάξιμουμ παραμονής στην εργασία, δηλαδή 40 χρόνια. Παράλληλα εξετάζεται αν η βασική σύνταξη θα καταβάλλεται στα 65 έτη. Εκτιμάται ότι με το νέο σύστημα υπολογισμού των συντάξεων θα υπάρχει μείωση συντάξεων (σε σύγκριση με τα ισχύοντα) ενώ για να λάβει ένας ασφαλισμένος αξιοπρεπή σύνταξη θα πρέπει να εργάζεται 37-40 χρόνια.
3 Τελικά, τι θα αλλάξει στο καθεστώς της διαδοχικής ασφάλισης (σύνταξη σε όσους είναι ασφαλισμένοι σε δύο ή περισσότερα Ταμεία);
Η εφαρμογή του Νόμου Πετραλιά από το 2013 (σ.σ. παρ΄ όλο που η κυβέρνηση είχε δεσμευτεί ότι θα τον καταργήσει) θα οδηγήσει σε αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης σε ΙΚΑ, ΔΕΚΟ, τράπεζες και στα ειδικά Ταμεία. Η απόφαση της κυβέρνησης είναι να ισχύσουν ενιαίοι όροι συνταξιοδότησης στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, και αυτοί θα αφορούν όσους και όσες δεν έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα ή δεν το θεμελιώνουν (συμπληρώνοντας τα απαιτούμενα έτη ασφάλισης και το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση) έως τις 31/12/2012. Από την 1/1/ 2013 θα αυξηθούν π.χ. τα όρια ηλικίας για συνταξιοδότηση με 35ετία (από τα 58 στα 60 το 2016 με την προσθήκη ενός 6μηνου κάθε χρόνο), για τα βαρέα (στα 57 από τα 55), τις γυναίκες ασφαλισμένες στον ΟΑΕΕ (στα 60 έως το 2016) και τα όρια για τις μητέρες ανηλίκων (από το 2011 στο ΙΚΑ, για τις ασφαλισμένες πριν από το ΄92, που «πάγωσε» για έναν χρόνο το υπουργείο Εργασίας και για όλες από το 2013).
Όσον αφορά τη Δημόσια Διοίκηση (με άλλο νομοσχέδιο ή τροπολογία του υπουργείου Οικονομικών) από 1.1.2013 θα ισχύσει η σταδιακή εξίσωση των ορίων ηλικίας ανδρών- γυναικών. Με την εξίσωση των ορίων, περίπου 140.000 εργαζόμενες στο Δημόσιο θα είναι πλέον υποχρεωμένες να συνταξιοδοτούνται είτε στα 60, με μειωμένη σύνταξη, είτε στα 65 με πλήρη. Μεγάλες χαμένες θα είναι οι «παλαιές ασφαλισμένες», δηλαδή όσες άρχισαν να εργάζονται την 1η Ιανουαρίου 1983 έως και τις 31 Δεκεμβρίου 1992.
2 Ποιες αλλαγές επέρχονται με τον νέο τρόπο υπολογισμού των συντάξεων;
Κατ΄ αρχάς θα πρέπει να τονιστεί ότι με τον Νόμο 3029 (Νόμο Ρέππα) οι εργαζόμενοι στο Δημόσιο και στα ειδικά Ταμεία (τράπεζες, ΔΕΚΟ) θα υποστούν μείωση των συντάξιμων αποδοχών τους. Ηδη από την 1.1.2008 οι συντάξιμες αποδοχές για την κατηγορία αυτή άρχισαν να μειώνονται ως ποσοστό του μισθού από το 80% στο 70% (μείωση με ρυθμό 1% κατ΄ έτος) μέχρι το 2017. Η μείωση αυτή γίνεται ακόμα μεγαλύτερη, γιατί ο υπολογισμός των συντάξεων θα γίνεται όχι με βάση τον τελευταίο μισθό, αλλά με τον μέσο όρο των μισθών της τελευταίας 5ετίας (-5% περίπου) και χωρίς υπολογισμό δώρων Χριστουγέννων, Πάσχα, επιδομάτων αδείας και τριμήνων (-15% περίπου).
Επίσης με το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας προβλέπεται ότι από το 2018, σε όλα τα ασφαλιστικά ταμεία, για τον υπολογισμό της σύνταξης θα λαμβάνεται υπόψη η καλύτερη δεκαετία, ενώ μέχρι το 2030 ο υπολογισμός θα γίνεται με βάση το σύνολο του ασφαλιστικού βίου. Η βασική σύνταξη θα χορηγείται με 15 έτη υπηρεσίας και με τα σημερινά δεδομένα θα μπορούσε να είναι 360 ευρώ. Το ποσό αυτό θα δικαιούνται και ανασφάλιστοι, εφόσον πληρούν τα εισοδηματικά κριτήρια που θα τεθούν. Εκτός από τη βασική σύνταξη, οι ασφαλισμένοι θα παίρνουν και ένα δεύτερο ποσό που θα αναλογεί στα έτη δουλειάς. Το ποσό αυτό θα υπολογίζεται με διαφορετικούς συντελεστές, οι οποίοι θα αυξάνονται ανά πενταετία και μέχρι τη συμπλήρωση 40 ετών εργασίας. Οι συντελεστές αναπλήρωσης για κάθε χρόνο εργασίας θα κυμαίνονται από 0,8 έως 1,7%, με το τελευταίο ποσοστό να προβλέπεται σε περίπτωση μάξιμουμ παραμονής στην εργασία, δηλαδή 40 χρόνια. Παράλληλα εξετάζεται αν η βασική σύνταξη θα καταβάλλεται στα 65 έτη. Εκτιμάται ότι με το νέο σύστημα υπολογισμού των συντάξεων θα υπάρχει μείωση συντάξεων (σε σύγκριση με τα ισχύοντα) ενώ για να λάβει ένας ασφαλισμένος αξιοπρεπή σύνταξη θα πρέπει να εργάζεται 37-40 χρόνια.
3 Τελικά, τι θα αλλάξει στο καθεστώς της διαδοχικής ασφάλισης (σύνταξη σε όσους είναι ασφαλισμένοι σε δύο ή περισσότερα Ταμεία);
Από το 2011 θα τεθεί σε ισχύ η νομοθετική παρέμβαση του υπουργείου Εργασίας στο πρόβλημα των χαμηλών συντάξεων που καταβάλλουν τα Ταμεία (και το Δημόσιο) σε όσους έχουν ασφαλιστεί διαδοχικά σε περισσότερα του ενός Ταμεία (διαδοχική). Η τελική σύνταξη (θα παρέχεται από το τελευταίο Ταμείο όπως σήμερα) θα είναι αυξημένη έως και 20% σε σύγκριση με το ισχύον καθεστώς.
4 Ποιοι ασφαλισμένοι δεν θίγονται από τις προωθούμενες αλλαγές;
Όσοι θεμελιώνουν και θα θεμελιώσουν τα δικαιώματά τους έως τις 31.12.2012 δεν θα θιγούν, ακόμα και αν συνταξιοδοτηθούν αργότερα.
5 Ειδικά στον χώρο της Δημόσιας Διοίκησης, με την εξίσωση των ορίων ηλικίας ανδρών- γυναικών από το 2013, ποιες ασφαλισμένες δεν θίγονται;
Περίπου 100.000 γυναίκες εργαζόμενες στη Δημόσια Διοίκηση, οι οποίες έχουν σήμερα τη δυνατότητα να συνταξιοδοτηθούν ή έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα αλλά δεν έχουν συμπληρώσει το προβλεπόμενο όριο ηλικίας, δεν θίγονται από τις όποιες αλλαγές στα όρια ηλικίας για συνταξιοδότηση φέρει η εξίσωσή τους με αυτά που ισχύουν για τους άνδρες.
Ειδικότερα οι εργαζόμενες στο Δημόσιο που δεν θα θιγούν είναι όσες έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα. Η μεγάλη αυτή κατηγορία περιλαμβάνει περίπου 100.000 γυναίκες που χωρίζονται σε δύο υποκατηγορίες:
* Γυναίκες που έχουν θεμελιώσει δικαίωμα συνταξιοδοτικό και μπορούν να αποχωρήσουν με άμεση καταβολή της σύνταξής τους.
* Εργαζόμενες που έχουν θεμελιώσει το συνταξιοδοτικό τους δικαίωμα αλλά για να πάρουν τη σύνταξή τους θα πρέπει να συμπληρώσουν και το ανάλογο όριο ηλικίας.
6 Ποιες είναι οι αλλαγές που αφορούν στην απασχόληση των συνταξιούχων;
Θα επεκταθεί και στους νέους συνταξιούχους του Δημοσίου το καθεστώς περικοπής της σύνταξης που ήδη ισχύει στον ιδιωτικό τομέα εφόσον εργάζονται. Οι ποινές θα είναι: αναστολή της καταβολής της σύνταξης αν ο συνταξιούχος έχει ηλικία κάτω των 55ετών και μείωση του ποσού που υπερβαίνει τα 730 ευρώ, αν είναι μεγαλύτερος, ενώ θα προβλεφθεί η υποχρεωτική ασφάλιση για τη νέα του εργασία (ή για παράλληλη ασφάλιση εφόσον είναι παλαιός ασφαλισμένος) με προσαυξημένες εισφορές και δυνατότητα προσαύξησης της σύνταξης για τον χρόνο εργασίας μετά τη συνταξιοδότηση.
7 Τι θα γίνει με τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις και τις εθελούσιες εξόδους;
Προβλέπεται απαγόρευση προγραμμάτων εθελουσίας εξόδου και επιβολή αντικινήτρων για την πρόωρη συνταξιοδότηση. Στόχος του υπουργείου Εργασίας είναι η μέση ηλικία συνταξιοδότησης να ανέλθει το 2015 από τα 61,4 στα 63,5 έτη. Για τον σκοπό αυτό θα θεσπιστούν κίνητρα παραμονής στην εργασία (π.χ. για όσους συνεχίζουν να δουλεύουν και μετά το 65ο έτος). Από το 2011 για τους δημοσίους υπαλλήλους το ποσό της μείωσης στην πρόωρη σύνταξη θα αυξηθεί από το 4,5% στο 6% για κάθε έτος... ταχύτερης εξόδου στη σύνταξη(δηλαδή θα υπάρχει μείωση 30% στην πενταετία). Στην ουσία, επεκτείνεται η ποινή για τις πρόωρες συντάξεις από τον ιδιωτικό τομέα και στον δημόσιο.
4 Ποιοι ασφαλισμένοι δεν θίγονται από τις προωθούμενες αλλαγές;
Όσοι θεμελιώνουν και θα θεμελιώσουν τα δικαιώματά τους έως τις 31.12.2012 δεν θα θιγούν, ακόμα και αν συνταξιοδοτηθούν αργότερα.
5 Ειδικά στον χώρο της Δημόσιας Διοίκησης, με την εξίσωση των ορίων ηλικίας ανδρών- γυναικών από το 2013, ποιες ασφαλισμένες δεν θίγονται;
Περίπου 100.000 γυναίκες εργαζόμενες στη Δημόσια Διοίκηση, οι οποίες έχουν σήμερα τη δυνατότητα να συνταξιοδοτηθούν ή έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα αλλά δεν έχουν συμπληρώσει το προβλεπόμενο όριο ηλικίας, δεν θίγονται από τις όποιες αλλαγές στα όρια ηλικίας για συνταξιοδότηση φέρει η εξίσωσή τους με αυτά που ισχύουν για τους άνδρες.
Ειδικότερα οι εργαζόμενες στο Δημόσιο που δεν θα θιγούν είναι όσες έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα. Η μεγάλη αυτή κατηγορία περιλαμβάνει περίπου 100.000 γυναίκες που χωρίζονται σε δύο υποκατηγορίες:
* Γυναίκες που έχουν θεμελιώσει δικαίωμα συνταξιοδοτικό και μπορούν να αποχωρήσουν με άμεση καταβολή της σύνταξής τους.
* Εργαζόμενες που έχουν θεμελιώσει το συνταξιοδοτικό τους δικαίωμα αλλά για να πάρουν τη σύνταξή τους θα πρέπει να συμπληρώσουν και το ανάλογο όριο ηλικίας.
6 Ποιες είναι οι αλλαγές που αφορούν στην απασχόληση των συνταξιούχων;
Θα επεκταθεί και στους νέους συνταξιούχους του Δημοσίου το καθεστώς περικοπής της σύνταξης που ήδη ισχύει στον ιδιωτικό τομέα εφόσον εργάζονται. Οι ποινές θα είναι: αναστολή της καταβολής της σύνταξης αν ο συνταξιούχος έχει ηλικία κάτω των 55ετών και μείωση του ποσού που υπερβαίνει τα 730 ευρώ, αν είναι μεγαλύτερος, ενώ θα προβλεφθεί η υποχρεωτική ασφάλιση για τη νέα του εργασία (ή για παράλληλη ασφάλιση εφόσον είναι παλαιός ασφαλισμένος) με προσαυξημένες εισφορές και δυνατότητα προσαύξησης της σύνταξης για τον χρόνο εργασίας μετά τη συνταξιοδότηση.
7 Τι θα γίνει με τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις και τις εθελούσιες εξόδους;
Προβλέπεται απαγόρευση προγραμμάτων εθελουσίας εξόδου και επιβολή αντικινήτρων για την πρόωρη συνταξιοδότηση. Στόχος του υπουργείου Εργασίας είναι η μέση ηλικία συνταξιοδότησης να ανέλθει το 2015 από τα 61,4 στα 63,5 έτη. Για τον σκοπό αυτό θα θεσπιστούν κίνητρα παραμονής στην εργασία (π.χ. για όσους συνεχίζουν να δουλεύουν και μετά το 65ο έτος). Από το 2011 για τους δημοσίους υπαλλήλους το ποσό της μείωσης στην πρόωρη σύνταξη θα αυξηθεί από το 4,5% στο 6% για κάθε έτος... ταχύτερης εξόδου στη σύνταξη(δηλαδή θα υπάρχει μείωση 30% στην πενταετία). Στην ουσία, επεκτείνεται η ποινή για τις πρόωρες συντάξεις από τον ιδιωτικό τομέα και στον δημόσιο.
Ρεπορτάζ του Ηλία Γεωργάκη, από την εφημερίδα "Τα Νέα", 17/4/2010
