Γιατί δεν περνάνε όλες οι δαπάνες των εποπτευόμενων πολιτιστικών φορέων στην πολυδιαφημισμένη «Διαύγεια», παρά τις δημόσιες εξαγγελίες για το αντίθετο; Είναι υποχρεωμένοι όλοι να δημοσιεύουν τα πάντα; Κάναμε έρευνα και σας παρουσιάζουμε αναλυτικά ποιοι φορείς δημοσιεύουν τις οικονομικές αποφάσεις τους και ποιοι όχι, σε μια εποχή που επιβάλλει πλήρη διαφάνεια
Πόσα χρήματα πήρε ο Ρόμπερτ - Μπομπ Γουίλσον για τη σκηνοθεσία της «Οδύσσειας» στο Εθνικό Θέατρο; Δεν θα σας πω, είπε ο διευθυντής του θεάτρου στους δημοσιογράφους, επειδή είναι λιγότερα από ό,τι συνηθίζει. Μας έκανε έκπτωση ο μέγας Αμερικανός σκηνοθέτης, λοιπόν, και μπράβο που γλιτώσαμε χρήματα του ελληνικού Δημοσίου. Πόσα πήρε όμως;
Όσο και αν ψάξει κανείς στο Διαδίκτυο και στη «Διαύγεια», που τα τελευταία χρόνια παρουσιάστηκε στον αγρίως φορολογούμενο Έλληνα περίπου όπως η «γκλάσνοστ» (διαφάνεια) στην αείμνηστη Σοβιετική Ένωση της «περεστρόικα», δεν θα το βρει. Και δεν είναι η μόνη αμοιβή που δεν έχει δημοσιοποιηθεί. Δεν είναι η μόνη δαπάνη εποπτευόμενου πολιτιστικού φορέα που δεν πέρασε στο Ίντερνετ όπου μπορεί να τη δει ο καθένας. Γιατί;
Τα πάντα πρέπει να δημοσιεύονται
Ανώτατο στέλεχος των οικονομικών υπηρεσιών της γενικής γραμματείας Πολιτισμού επιμένει κατηγορηματικά: «Όλες οι οικονομικές αποφάσεις» πρέπει να δημοσιεύονται στη «Διαύγεια». Μόνο τότε είναι Διαύγεια, άλλωστε, και επιτελεί τον σκοπό της. Και αν δεν δημοσιεύονται; Τότε ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να τις ζητήσει από την υπηρεσία ή τον φορέα που θέλει. Άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε, δηλαδή. Διότι ποιος θα σπαταλήσει χρόνο για να ψάξει κάτι που δεν τον αφορά εντελώς προσωπικά;
Η λογική όσων καθιέρωσαν την – απαραίτητη – «Διαύγεια» ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη. Είναι επιθυμητό ο πολίτης να λαμβάνει γνώσιν ελεύθερα της κίνησης των χρημάτων του Δημοσίου. Με ένα απλό «κλικ», χωρίς τρεχάματα και αναφορές. Ώστε να κρίνει τη διαχείριση. Μη δημοσίευση των δαπανών στο πρόγραμμα δεν σημαίνει ότι γίνονται σπατάλες, καταχρήσεις ή οτιδήποτε στραβό.
Δεν συνάδει όμως με ένα δημοκρατικό κράτος, καθώς δεν επιτρέπει στον πολίτη να διαμορφώνει άποψη. Τουτέστιν, δεν είναι δυνατόν να σχηματίζει πλήρη γνώμη για τη διοίκηση ενός φορέα που επιχορηγείται από το κράτος. Επιπλέον, όσον αφορά το δημόσιο χρήμα, πρέπει να βρίσκει απόλυτη εφαρμογή η ρήση «η γυναίκα του Καίσαρα δεν αρκεί να είναι τίμια, πρέπει και να φαίνεται».
Μεγάλες αποκλίσεις στις αναρτήσεις
Εκατόν οκτώ είναι οι εποπτευόμενοι φορείς που ανήκουν στον τομέα πολιτισμού και αθλητισμού του υπουργείου Εθνικής Παιδείας, Θρησκευμάτων και Πολιτισμού όσον αφορά τη «Διαύγεια».
Οι αποφάσεις που αφορούν την αρχαιολογική υπηρεσία του πρώην υπουργείου Πολιτισμού και δημοσιεύονται καθημερινά στη σελίδα του, ξεπερνούν τις 130.000. Αφορούν όλες τις πληρωμές, ξεκινώντας από τις απλές μετακινήσεις υπαλλήλων που μπορεί να προβλέπουν δαπάνη 12, 20 ή 30 ευρώ και φτάνουν στα μεγάλα προγράμματα, των εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ. Και καρφίτσα να αγοράσει η αρχαιολογική υπηρεσία, που λέει ο λόγος, θα το δημοσιεύσει.
Αν όμως περάσουμε στη σελίδα των εποπτευόμενων φορέων και των νομικών προσώπων, που προαναφέραμε (http://et.diavgeia.gov.gr/f/yppot/sub), η κατάσταση εμφανίζεται εντελώς διαφορετική. Επί παραδείγματι, το Εθνικό Θέατρο εμφανίζει 158 αναρτήσεις, έναντι 3.297 του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Η Εθνική Λυρική Σκηνή 162 αναρτήσεις, η Εθνική Πινακοθήκη 1.282, το Ειδικό Ταμείο Οργανώσεως Συναυλιών Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών 1.185, το αντίστοιχο ταμείο της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης 371, το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου 211, το Ελληνικό Φεστιβάλ Α.Ε. 208, το Μουσείο Ακρόπολης 2.088, το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων 2.422 και το (διαλυθέν, δυστυχώς) Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικού Έργου σπάει κάθε ρεκόρ με 9.587 αναρτημένες αποφάσεις. Τρία παραδείγματα, για να δείτε τι εννοούμε:
Εθνική Λυρική Σκηνή
Με προϋπολογισμό που κινείται πάνω από τα 20 εκατομμύρια ευρώ, η Εθνική Λυρική Σκηνή δημοσιεύει λίγες από τις αποφάσεις για τα έξοδά της στο Διαδίκτυο. Ο ερευνητής μπορεί να δει επί παραδείγματι αποδοχές χορηγιών της τάξης των 5 έως 20.000 ευρώ και εισπράξεις από τρίτους φορείς (κυρίως δήμους) για παραστάσεις που δίνει εκεί. Π.χ. 5.535 ευρώ για την «Τραβιάτα» στα «Σφήττεια» στο Κορωπί.
Όπως δείχνει το γράφημα με τον ρυθμό δημοσίευσης αποφάσεων στη «Διαύγεια» (http://et.diavgeia.gov.gr/f/nationalopera/chart), ο ρυθμός αυτός είναι στρωτός. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής εγκρίνει δαπάνες μαζεμένες και όχι μία - μία (ραπτικά, υδραυλικά, σκηνογραφικά, έξοδα εθιμοτυπίας, προβολής κ.ά.), κάτι που δικαιολογεί τον μικρό αριθμό των αποφάσεων. Όμως, όσο και αν προσθέσει κάποιος τα ποσά, είκοσι εκατομμύρια και πάνω δεν θα βγάλει. Ακόμα και αν συνυπολογίσει τα 84.789,28 ευρώ που προκύπτουν από αμοιβές 80 ατόμων – εκτάκτων προφανώς – για παραστάσεις. Να αφαιρέσουμε τις τακτικές αμοιβές; Να αφαιρέσουμε τα ενοίκια (αν και τα τελευταία θα έπρεπε κανονικά να αναρτώνται ως μέρος των δαπανών); Πάλι μένουν κενά ως προς αμοιβές καλλιτεχνών ως εξωτερικών συνεργατών ή μετακαλουμένων. Θα τονίσουμε για μια ακόμα φορά ότι δεν υπονοούμε πως υποκρύπτεται κανενός είδους κακοδιαχείριση. Αλλά γιατί ο ελληνικός λαός δεν πρέπει να ξέρει ποιος παίρνει τι από το δημόσιο χρήμα;
Εθνικό Θέατρο
Μαζεμένες υπογράφονται οι αμοιβές των συντελεστών και στο Εθνικό Θέατρο – αν και όχι όλων, διότι, όπως είπαμε, η αμοιβή του Μπομπ Γουίλσον κρατείται επτασφράγιστο μυστικό. Σε απόφαση με θέμα «Ανάθεση και κατάρτιση συμβάσεων έργου καλλιτεχνικών συντελεστών με το Εθνικό Θέατρο (θεατρική περίοδο 2012 - 2013) προβλέπεται συνολικά το ποσόν των 204.512 ευρώ για 29 καλλιτέχνες (ανάμεσά τους ο Ερρίκος Μπελιές, ο Γιάννης Χουβαρδάς, η Έφη Θεοδώρου, ο Λευτέρης Παυλόπουλος, ο Νίκος Μαστοράκης κ.ά.). Σκηνοθέτες, μεταφραστές, φωτιστές.
Οι μουσικοί, φερ’ ειπείν, πού είναι; Οι σκηνογράφοι; Οι ενδυματολόγοι; Τι ξοδεύτηκαν για σκηνικά και κοστούμια; Περιλαμβάνονται σε άλλες αποφάσεις; Και πού είναι;
Ένα αντίστοιχο ποσό, 225.000. ευρώ και κάτι, είχε δοθεί και πέρσι στους καλλιτεχνικούς συντελεστές. Και εδώ το ποσόν αναφέρεται ως σύνολο και δεν επιμερίζεται στις αμοιβές του καθενός. Από τη μία, θα πει κανείς, είναι και τα προσωπικά δεδομένα. Από την άλλη, όμως, δεν νοούνται προσωπικά δεδομένα με το χρήμα των φορολογουμένων. Σε κάθε περίπτωση, το γράφημα ανάρτησης αποφάσεων για το Εθνικό Θέατρο είναι κι αυτό στρωτό (http://et.diavgeia.gov.gr/f/ethnikotheatro/chart). Επίσης, επισημαίνοντας την απουσία αποφάσεων δεν υπονοούμε ότι τα οικονομικά του Εθνικού Θεάτρου δεν είναι εντάξει. Απλώς επαναλαμβάνουμε τα της γυναίκας του Καίσαρα.
Ελληνικό Φεστιβάλ
Τρίτη ενδεικτική περίπτωση «γυναίκας του Καίσαρα» είναι το Ελληνικό Φεστιβάλ, και αυτό επιχορηγούμενο από τον κρατικό προϋπολογισμό με το ποσό των τριών και κάτι εκατομμυρίων ευρώ. Το φεστιβάλ παίρνει πολύ μεγαλύτερο ποσό και από άλλη πηγή (συν τα ποσά που εισπράττει από φορείς που χρησιμοποιούν το Ηρώδειο εκτός φεστιβάλ), έτσι ώστε ο προϋπολογισμός του να ανεβαίνει κοντά στα δέκα εκατομμύρια ή να τα ξεπερνά. Και πόσα από αυτά τα έξοδα αναρτώνται στο Διαδίκτυο; Όχι πολλά.
Μια συνοπτική παρουσίαση δαπανών στο ίδιο το πρόγραμμα «Διαύγεια» δίνει περίπου 100 αποφάσεις για έξοδα από 16,35 ευρώ έως 12.669 ευρώ. Δημοσιεύσεις προκηρύξεων μειοδοτικών διαγωνισμών, μεταφορές πιάνου, μεταφορές παταριών, αμοιβές υπαλλήλων, αποδελτιώσεις, βενζίνη για μεταφορικό όχημα, φωτοτυπίες.
Επίσης, μια άλλη απόφαση προβλέπει 110 χιλιάδες ευρώ πλέον ΦΠΑ για ενοικίαση εγκατάστασης ψύξης στην οδό Πειραιώς 260.
Υπάρχουν και άλλες αποφάσεις, που εκτείνονται στο διάστημα των μηνών κατά τους οποίους κυρίως πραγματοποιεί τις πληρωμές του το Ελληνικό Φεστιβάλ (http://et.diavgeia.gov.gr/f/greek_festival/chart). Παρ’ όλα αυτά, μάλλον δεν θα ανακαλύψει ο ερευνών τι ποσά δόθηκαν για τη μετάκληση συγκροτημάτων ή για τις παραγωγές του φεστιβάλ. Τα σχετικά παραστατικά, που οπωσδήποτε υπάρχουν στις οικονομικές υπηρεσίες του Ελληνικού Φεστιβάλ, δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Πιθανόν ο διευθυντής του να δίνει στους δημοσιογράφους κατά τις συνεντεύξεις Τύπου για απολογισμό κάποια, πολλά ή και όλα. Αλλά, στο πλαίσιο πάντοτε της διαύγειας, ουδείς θα έχανε και σε αυτή την περίπτωση, αν όλοι μπορούσαν να βρουν τα πάντα στο Ίντερνετ.
Γιατί όλα στο φως;
Το να μπορεί ο ειδικός ή μη, ο δημοσιογράφος, ο πολιτικός, ο σχολιαστής ή σκέτα ο πολίτης να ενημερωθεί με κάθε λεπτομέρεια για τις δαπάνες που πραγματοποιεί ένας αδρά επιχορηγούμενος από το δημόσιο οργανισμός, δεν αποτελεί πολυτέλεια. Μόνο μέσω απόλυτης πρόσβασης μπορούν να γίνουν και οι σωστές αποτιμήσεις. Αν δεν γνωρίζουμε αμοιβές, δεν μπορούμε να κρίνουμε κατά πόσο είναι ικανοποιητικές ή όχι. Δεν μπορούν να γίνουν συγκρίσεις για το μέγεθος των ποσών που διατίθενται για επιμέρους πράξεις και δράσεις. Βεβαίως, μιλάμε για καλλιτεχνικό έργο, το οποίο εν πολλοίς δύσκολα κοστολογείται.
Δύσκολα, λοιπόν, είναι δυνατόν να αποφανθεί ακόμα και ο ειδήμων κατά πόσο μια αμοιβή είναι μεγάλη ή μικρή. Και μπορεί όλες να είναι εντάξει. Επίσης, δεν είναι εύκολο να αμφισβητήσεις έναν καλλιτεχνικό διευθυντή ή ένα συμβούλιο για το ύψος των αμοιβών που καθορίζει, επειδή και σφαιρική γνώση έχει και κριτήρια.
Το ζητούμενο δεν είναι λοιπόν αυτό. Είναι η εφαρμογή μιας πολιτικής την οποία κάποτε το κράτος αποφάσισε έχοντας συγκεκριμένους στόχους στο μυαλό του. Σε αυτές τις δύσκολες οικονομικά στιγμές που περνά η χώρα γιατί να το ξεχνάμε;
της Δάφνης Πασχάλη, εφημερίδα "Το Ποντίκι", 3/1/2013
